BİR DELİNİN HATIRA DEFTERİ
“Bir saatçik görmesem sevdiceğimi
Bir yıldır görmemişim gibi gelir.
Böyle kin duyarak yaşamaya
Sorarım, yaşamak mı denir?”
Nikolay Vasilyeviç Gogol, Ukrayna asıllı Rus roman ve oyun yazarıdır. En çok tanınan eserleri Palto, Bir Delinin Hatıra Defteri ve Ölü Canlar’dır. Gogol orta halli toprak sahibi bir ailenin çocuğu olarak Ukrayna’da Soroçinski köyünde dünyaya gelir. Gogol’un çocukluğu, köy hayatıyla ve yoğun Kazak kültürü etkisinde geçer.
Gogol okumaya, Dostoyevski’nin meşhur “Hepimiz Gogol’un paltosundan çıktık.” sözünü okuduktan sonra karar verdim.
Gogol’un okuduğum ikinci kitabı olan bu eser, içinde 6 kısa hikayenin bulunduğu ve “İyiki de okumuşum!” dediğim bir kitaptı. Neva Bulvarı, Burun, Portre, Palto, Bir Delinin Hatıra Defteri ve Fayton kitabın içinde bulunan kısa hikayelerdir.
Neva Bulvarı’nda yazar, özelde Neva Bulvarı’nı, genelde günümüz insanının tasvir ediyor. Zira Neva Bulvarı insanların en güzel hallerini sergiledikleri bir cadde; tıpkı günümüz İnstagram’ı gibi… Bu öyküyle yazar o dönemde kadının toplumdaki yerine ve ahlak anlayışına değinmiş. Okuduğumdan kendime edindiğim en büyük ders şuydu: “Hiçbir şey göründüğü gibi değildir. Görünüş insanı aldatabilir.”
Burun’da yazar, Rus toplumunu hiciv sanatını ustalıkla kullanarak eleştiriyor. Bir sabah bir berberin sıcak ekmeğinin arasından bir burun çıkıyor. Çok anlamsız ve saçma değil mi? Ama “Kabul etmek gerekir ki pek çok yerde pek çok anlamsızlıkla karşılaşıyoruz…. Öte yandan şöyle derinlemesine düşünecek olursanız, apaçık belli ki bu işin içinde bir iş var ve de bütün bunların bir anlamı… Kim ne derse desin, dünyada bu tür şeyler oluyor, çok seyrek de olsa oluyor.” Gogol bu öyküsünde bürokrasinin o dönemki halini eleştiriyor. Aşırı garip ve sembolik olan bu hikayeyle yazar toplumsal yozlaşmanın olduğu ve ahlakın çöktüğü yerde başımıza neler gelebileceğini böyle absürt bir öyküyle ve mizahi bir dille çok güzel anlatmıştır.
Portre öyküsünde ise yazar yine çok sembolik bir dille harika önermelerde bulunuyor. Yoksul bir ressamın bir gün bir koleksiyoncudan aldığı bir portre ressamın hayatını değiştirir. Yetenekli ressam, dünyanın geçici nimetleriyle baştan çıkar, maddiyatı yaratıcılığın önüne koyar, moda denen şeytana uyar ve kıskançlık, çekememezlik gibi şeytani duygularla önce ahlaken sonra fiziken ölür.
“Hak ederek değil, hırsızlamayla elde edilmiş ün, sahibine mutluluk vermez; onu ancak hak edenlerin, ona layık olanların yüreğini heyecanla, sevinçle titretir.” Her ne yapıyor olursan ol, eğer o işin içine gösteriş, moda, başkalarına kendini beğendirme duygusu girerse o işten kimseye fayda gelmiyor.
Palto’da ise Gogol, tek derdi kendine bir palto almak olan bir kalem memurundan bahseder. Memur, zaten kıt kanaat geçinirken, böyle bir ihtiyacı karşılayacak durumda değildir. Ama masraflarından kısıp kendine bir palto alır. Ama… Sonu hazin biter.
Bir Delinin Hatıra Defteri’nde sıradan bir memurun, müdürün kızına aşık olması ve bu aşktan sonra yavaş yavaş akıl sağlığını nasıl yitirdiğini anlatılır.
Fayton, kitaptaki son hikayedir. Olay, eski bir süvari subayı ve toprak sahibi arasında geçer. Hikaye kısa ama anlatım gayet detaylıdır.
Kitabı bu zamana kadar okumamış olmamdan dolayı çok üzüldüm. Eserdeki bütün hikayeler çok güzel ve etkileyiciydi. Günümüzü çok iyi yansıttığını ve tahlil ettiğini düşünüyorum. Yazar kısacık öykülerle, toplum ve birey adına, hiciv sanatını kullanarak mizahi bir dille çok güzel dersler vermiştir. Tek okumayla kitabın tam olarak anlaşılabileceğinden şüpheliyim, çünkü bol miktarda sembolik öge mevcut. O yüzden bir başucu kitabı gibi ara ara okunması gereken bir kitap.
